ميرزا محمدتقي خان اميرکبير فرزند کربلايي قربان بيگ فراهاني در سال 1222 ق در هزاوه فراهان از توابع اراک (سلطان آباد پيشين) متولد شد. کربلايي قربان پدر اميرکبير در دستگاه ميرزا عيسي (ميرزا بزرگ) پدر ميرزا ابوالقاسم قائم‌‌مقام سمت آشپزي داشت. مادر اميرکبير فاطمه‌سلطان دختر استاد شاه محمد‌بنا از اهالي فراهان بود. ميرزا محمدتقي خان به خاطر هوش و استعداد کم‌نظيرش از همان دوران نوجواني مورد توجه ميرزابزرگ و سپس قائم‌مقام فراهاني قرار گرفت و به ترتيب به سمت منشي‌گري آن دو دست يافت و به سرعت مورد توجه قائم‌مقام و عباس ميرزا نايب‌السلطنه قرار گرفت. اولين تجربه سياسي ميرزامحمدتقي خان همراهي خسرو ميرزا فرزند نايب‌السلطنه و هيئت همراه او در سفرش به روسيه تزاري بود.

اميرکبير مدت کوتاهي پس از صدارت اصلاحات سياسي، امنيتي، مالي، اقتصادي و فرهنگي اش را آغاز کرد و در اين ميان ايجاد امنيت و پايان دادن به شورشها و ياغي گريها و نيز اصلاحات مالي و جلوگيري از اجحافات پيدا و پنهان صاحبان قدرت و نفوذ را در اولويت برنامه هاي خود قرار داد و مدت کوتاهي پس از صدارت نشان داد که قصد دارد از نفوذ و دخالت بيگانگ خان امير کبير, صدراعظم مشهور دوره ي ناصرالدين شاه قاجار، نام اصلي اميرکبير محمد تقي بود که بعدها تقي گفته مي‌‌شد و عناوين و القابي که به دست آورد بدين قرار است: کربلايي محمد تقي- ميرزا محمدتقي خان- مستوفي نظام- وزير نظام- امير نظام- امير کبير- امير اتابک اعظم.

مهم‌ترين اقدامات اميرکبير

تأسيس مدرسه دارالفنون: مدرسه دارالفنون در زمان صدارت اميرکبير، در هفت شعبه تأسيس شد و اولين مدرسه جديد ايران بود. شاهزاده‌هاي قاجار نخستين دانشجويان دارالفنون بودند. در دارالفنون اصول علمي جديد و دانش‌هاي مهندسي، پزشکي و فنون به جوانان آموزش داده مي‌شد و بسياري از معلم‌هاب آن از اروپا و به ويژه از کشورهايي چون اتريش، اسپانيا، ايتاليا و فرانسه به کار گرفته شده بودند. پس از برکناري اميرکبير، با وجود مخالفت‌هاي ميرزا آقاخان نوري، مدرسه کار خود را ادامه داد.

انتشار رومه وقايع اتفاقيه: اولين شماره رومه وقايع اتفاقيه در سال سوم سلطنت ناصرالدين‌شاه قاجار در  بهمن 1229 خورشيدي و به کوشش اميرکبير منتشر شد. به دستور اميرکبير اشتراک اين رومه براي هر يک از افرادي که از دستگاه دولتي بيش از 200 تومان حقوق مي‌گرفتند اجباري بود. در اين رومه، اخبار داخلي شامل خبرهاي مربوط به دربار، عزل و نصب‌ها، اعطاي مقام‌ها، نشان‌ها و امتيازات چاپ مي‌شد. در برخي شماره‌ها نيز اخبار رويدادهاي شهرهاي ايران به چاپ مي‌رسيد. در بخش اخبار خارجي، اخبار مربوط به کشورهاي اروپايي به چاپ مي‌رسيد. همچنين اين رومه داراي صفحه حوادث نيز بود.

رسيدگي به وضع ماليه: اميرکبير در دوران صدراعظمي خود با رشوه خواري به مبارزه خواست. او دستور داد دريافتي‌هاي بي‌حساب و قطع مواجب بي‌جهتي که از دستگاه‌هاي دولتي مي‌گرفتند؛ قطع شود. وي حقوق شاه را کاهش داد و ماهانه به دوهزار تومان رسانيد و قرار گذاشت که هر ماه به او کارسازي کنند. وي مواجب بي‌حسابي که حاج ميرزا آقاسي برقرار کرده بود، قطع کرد. و سروساماني به قوانين مالياتي داد.

او همچنين براي ماموران دولتي حقوق ثابت تعيين کرد.

اصلاحات اجتماعي: اميرکبير، دستور داد که رسم قمه‌کشي و لوطي‌بازي از شهرها و راه‌ها برداشته شود. وي حمل اسلحه سرد و گرم را ممنوع کرد. وي قاعده بست‌نشيني را لغو کرد. اين کار اميرکبير، مخالفت بسياري از روحانيون را برانگيخت.

از ديگر اقدامات امير کبير مي توان به سر و سامان دادن به ارتش، اصلاح سياست خارجي، اصلاحات مذهبي، حذف القاب و عناوين، فرمان قتل سيدعلي محمد باب(به دستور اميرکبير، باب که در قلعه چهريق آذربايجان زنداني بود، در تبريز تيرباران شد)، فرمان قتل سالار پسر آصف‌الدوله(سالار والي خراسان که طرفدار تجزيه‌طلبي و جدايي خاک خراسان از ايران بود، در زمان ناصرالدين‌شاه شورش کرد. اميرکبير، سپاهياني را به خراسان فرستاد. سرانجام، امير دستور داد که سالار و همراهانش کشته شوند.)، آوردن سيدصالح عرب به ايران( آقاسيدصالح در کربلا با فرستادگان امپراتوري عثماني روبه‌رو گرديد. وي شش روز با عثماني جنگيد تا اين که دستگير شد و سلطان عثماني به دستگير کردن وي فرمان داد. اميرکبير تلاش کرد تا سيد را به تهران برگرداند.) اشاره کرد.

حضور اميرکبير در دربار ناصرالدين‌شاه همواره مورد مخالفت تعدادي از نزديکان شاه از جمله مهد عليا مادر شاه، اعتمادالدوله و ميرزا آقاخان نوري قرار داشت؛ چنان که تلاش‌هاي اين عده سرانجام منجر به صدور حکم عزل اميرکبير از مقام خود گرديد. برخي از درباريان که او را مخالف منافع خود مي‌ديدند، تهمت زدند که اميرکبير داعيه سلطنت دارد.

تحريک‌هاي مادر شاه و ديگر درباريان باعث ترس شاه شد، از اين رو، حکم عزل اميرکبير در روز 19 محرم سال 1267هجري قمري به وي ابلاغ شد. چهار روز پس از اين، ميرزا آقاخان نوري به سمت صدارت منصوب شد.

اميرکبير، دو روز پس از عزل به کاشان تبعيد شد. اما با اين وجود، مخالفان اميرکبير در دربار، احتمال مي‌دادند که اميرکبير بار ديگر مورد عنايت شاه قرار گيرد و به قدرت بازگردد. بنابراين با کوشش فراوان توانستند حکم قتل وي را از ناصرالدين‌شاه بگيرند. سرانجام اميرکبير در 20 دي 1230  در حمام فين کاشان با بريدن رگ دستهايش به قتل رسيد.

اميرکبير را به کربلا حمل کردند و در اتاقى که در آن به سوى صحن امام حسين(ع) باز مى شود به خاک سپردند.